zuiderkerk

Rondleiding-om en in het kerkgebouw

Adres kerkgebouw:
Beulekampersteeg 5, 3882 LJ Putten.
Tel. 0341-491515

Diensten om 09:30 en 19:00 uur

Ringleiding:
In dit gebouw is ringleiding aanwezig

Wat is een ringleiding?

Waar ligt de ringleiding?

Koster: A. van Wilgenburg
Brinkstraat 20
Tel. 0341-491646

Hulpkoster:
G. van de Kamp
Vurenboomweg 
Tel. 06-45036157

Historische informatie:

Ingebruikname

Op woensdag 19 mei 1965 werd de Zuiderkerk van de Ned. Herv. Kerk te Putten in gebruik genomen.                's Middags was er een bijeenkomst voor genodigden. 's Avonds werd de eerste kerkdienst gehouden. In deze dienst ging ds. C. van Bart voor. Hij preekte over Psalm 84 vers 2: "Hoe liefelijk zijn Uw woningen, o HEERE der heirscharen!"

Kerkmeubilair
Het kerkmeubilair is gebouwd door de Firma Bijenhof te Vorden. De banken zijn uitgevoerd in Ramin. Een harde lichtgekleurde Zuid-Oost Aziatische loofhoutsoort met weinig tekening. Het gebouw telt 435 zitplaatsen.

Preekstoel
De preekstoel, doopvont en knielbank zijn gemaakt van Wengé, gecombineerd met notenhout. Wengé is een prachtige donkere, bijna zwarte houtsoort. Het is zeer hard en stabiel, maar toch wel goed te bewerken. Deze houtsoort wordt dan ook voornamelijk toegepast in meubels en interieurs.

Verlichting
De armaturen van de verlichting vormen een Davidsster.

(Bron: archief Hervormde gemeente Putten)

Orgel

Putten Zuiderkerk De Koff 1966

Het orgel is in 1966 gebouwd door de Firma J. de Koff & Zoon (Utrecht).

Zk 30 orgel

In 1982 is de dispositie uitgebreid door de Firma Ernst Leeflang (Jan Keizer) te Apeldoorn. De uitbreiding betrof een zelfstandig pedaal, opgesteld in twee torens aan weerszijden van de oorspronkelijke orgelkas. 

Dispositie:

Manuaal:
Prestant 8' (C-E in Gedekt) - Gedekt 8' - Octaaf 4' - Roerfluit 4' - Octaaf 2' - Mixtuur 1.1/3' - 4 sterk.

Pedaal:
Subbas 16' - Prestant 8' - Gedekt 8' - (C-d gecombineerd met Subbas) - Octaaf 4' – (C-d gecombineerd met Prestant 8') - Trompet 8'

Pedaalkoppeling - Mechanische sleepladen. Manuaalomvang: C-f3. Pedaalomvang C-d1.

Bron: Relikwi)

Foto's S. Uitbeijerse

Zuiderkerk bestaat vijftig jaar - 1965 - 2015 

Vijftig jaar geleden werd de Zuiderkerk in Huinen geopend. Om precies te zijn op woensdag 19 mei 1965.         's Middags was er een bijeenkomst voor genodigden. En 's avonds werd de eerste kerkdienst gehouden. Onze plaatsgenoot ds. C. van Bart, die van 1963 - 1993 hervormd dienstdoend predikant in Putten was, leidde deze dienst.
Dit jubileum kreeg de nodige aandacht. Ds. A.L. van Zwet schreef in 'Rondom het Woord' van 25 september jl. hierover: "Binnenkort (Deo volente 7 november) hopen we tijdens een zangavond stil te staan bij het 50-jarig bestaan van de Zuiderkerk en de God van het verbond te danken voor Zijn trouw van generatie op generatie." Over de invulling van de jubileumavond licht de scriba van wijkgemeente 1 desgevraagd toe: "De opening en de meditatie zullen verzorgd worden door (een van) de predikanten van de wijkgemeenten 1 en 4. Verder is medewerking gepland van het Zuiderkoor, een tienerkoor en een gelegenheidskoor."

Kerk in het Vereenigingsgebouw
In 1929 werd in Huinen aan de Huinerschoolweg een verenigingsgebouw gebouwd. Of liever: het "Vereenigingsgebouw." In de vergadering van 9 januari 1946 besloot de kerkenraad tot het organiseren van kerkdiensten in dit verenigingsgebouw: "Besloten wordt om voorlopig voor ongeveer vier weken de proef te nemen met een morgenbeurt in Huinen, ter ontlasting van de morgenbeurt in het dorp." Geen middagdiensten want men vreesde voor 'ontvolking' van de middagdiensten in de Oude Kerk. Daarop volgden ook diensten op zondagavond in twee andere buurtschappen: de ene week in Veenhuizerveld, de andere week in Steenenkamer. Zo begonnen ook in Putten-Zuid de zondagse kerkdiensten.
Hervormd Putten had toen nog maar één kerk: de Oude Kerk. Blijkbaar kon deze 's morgens alle kerkgangers niet van een zitplaats voorzien. Daar kwam bij dat de mensen in de buurtschappen ver van het dorp af woonden. En over auto's beschikte men nog niet. Daarom was er behoefte aan kerkdiensten in de buurtschappen.
Het verenigingsgebouw in Huinen kon zo ongeveer 150 - 200 kerkgangers bergen. Aan de diensten in Huinen zaten echter nadelen. Geluidsversterking was er niet. En er werd alleen 's morgens kerk gehouden. Doop en Avondmaal werden er niet bediend. Op de Avondmaalszondagen, één keer per kwartaal, werd er zelfs helemaal geen kerk gehouden, dan werd men in de kerk in het dorp verwacht. En huwelijken werden er niet bevestigd en ingezegend.
Wat de voorgangers in de diensten betreft werd Huinen stiefmoederlijk bedeeld. De eigen predikanten preekten er relatief weinig. In Huinen liet men vaak de plaatselijke dienstdoende godsdienstonderwijzer, andere godsdienstonderwijzers, kandidaten, emeriti of andere predikanten preken. En soms was er zelfs een leesdienst. Zo preekte b.v. in 1962 de plaatselijke godsdienstonderwijzer ongeveer net zo vaak in Huinen als de drie plaatselijke dienstdoende predikanten samen. Dat laat onverlet dat velen goede herinneringen bewaren aan de diensten in het verenigingsgebouw.
Veel echtparen, die 's zondagsmorgens al vroeg naar het verenigingsgebouw in Huinen kwamen, gingen bij het binnenkomen uiteen. De mannen, vrijwel allemaal boeren, velen nog met een zwart befje voor, kozen dan de noorderkant. Men praatte vóór de dienst dan bij tot de kerkenraad met de prediker binnenkwam. Hun vrouwen, enkelen nog in Veluwse klederdracht, met de knipmuts op, kozen dan de zuiderkant. Ook zij benutten de tijd vóór de dienst om nieuwtjes uit te wisselen. Gezinnen met jonge kinderen zaten vaak op voren aan. En achterin de jeugd met alle gevolgen vandien... De potige koster moest er nog wel eens een rechtzetten... De organist(e) begeleidde vanaf een zoldertje het zingen. En zingen kon men in Huinen. De goede akoestiek speelde mee om de psalmen, niet-ritmisch, van een maximaal aantal decibels te voorzien. Roodgloeiende kolenkachels zorgden er 's winters voor dat men dooi bleef. En de preekstoel was een monumentje op zich. Jammer dat die niet bewaard gebleven is.
De laatste kerkdienst in het verenigingsgebouw werd gehouden op zondag 16 mei 1965.

Eerste plannen voor kerkbouw in Huinen
Direct na de oorlog waren er plannen om in Huinen een kerk te bouwen. Dat zou dan het tweede kerkgebouw van de hervormde gemeente van Putten worden. Van de zijde van de kerkenraden en het kerkbestuur werden er toezeggingen gedaan en gemeenteleden in Putten-Zuid deden op hun beurt financiële toezeggingen. De plannen gingen echter niet door: er werd uiteindelijk besloten om eerst in het dorp een kerk te bouwen. Met als reden dat de groei van de gemeente vooral in het dorp plaatsvond. De Nieuwe Kerk in het dorp werd in gebruik genomen op woensdag 17 juni 1953. In Putten-Zuid was men zeer teleurgesteld dat de bouw in Huinen niet doorging. Dat zette bij velen kwaad bloed.

Een kapel
Begin jaren zestig werd opnieuw bekeken of er in Huinen gebouwd kon worden. Vanuit de gemeente kwam er de nodige druk: predikanten en kerkenraadsleden kregen op hun bezoeken giften voor dit doel. Aanvankelijk werd niet gesproken over een kerk maar over een kapel.
In de kerkbode van 10 februari 1962 schreef de kerkvoogdij dat aan de Beulekampersteeg een perceel grond aangekocht was voor de bouw van een kapel Huinen/Veenhuizerveld. De aangekochte locatie, vlakbij de Voorthuizerstraat, was uniek, omdat de kapel dan voor beide buurtschappen dienst kon doen. Een financiële actie voor dit doel werd op touw gezet. Gezien de eerdere teleurstelling deden velen een financiële toezegging met daarbij de aantekening dat ze pas zouden betalen als met de bouw begonnen was. Zij deden hun toezegging gestand, de notabelen inden later bij hen bijna f. 10.000,-.
Op 24 maart 1964 vond de aanbesteding plaats voor f. 164.289,-. Let wel: guldens! Dit was exclusief kosten grondaankoop, inventaris, aanleg terrein en honorarium architect. Daar stond tegenover dat ingevolge de Wet Premie Kerkenbouw van het Rijk een vergoeding van 30% van de kosten tegemoet gezien kon worden. De kerk kwam op een terrein van 4.000 m2 te staan. Uiteindelijk kostte alles bij elkaar ongeveer f. 300.000,-. Daarop kon een rijkssubsidie in mindering gebracht worden van f. 90.000,-. Met gepaste trots schreef de kerkvoogdij later : "Aangezien kerken van deze grootte gewoonlijk 5 à 6 ton kosten, is het duidelijk dat architect en kerkvoogdij met de hun ter beschikking staande middelen gewoekerd hebben."

Wedstrijd
De noodzaak voor de bouw van een kerk in Putten-Zuid bleef omstreden. Niet iedereen vond het nodig dat Putten-Zuid een kerk kreeg. Velen in het dorp en andere buurtschappen zagen liever dat het geld besteed zou worden b.v. aan de restauratie van de Oude Kerk.
Kregen predikant en kerkenraadsleden in Putten-Zuid vaak giften binnen met de bestemming Zuiderkerk, in het dorp en de andere buurtschappen begon men in die tijd giften binnen te krijgen 'met de speciale bestemming restauratie Oude Kerk'.
Dominee H.G. Abma, die van 1959 - 1963 in Putten stond, maakte daar geen probleem van. In de kerkbode van 3 augustus 1963 schreef hij: "Ik zou wel eens een wedstrijd willen ontketenen tussen Huinen en Steenenkamer, de eerste buurt voor de kapel in Huinen en de tweede voor de restauratie Oude Kerk."
Voor Steenenkamer lag het extra gevoelig. Want de diensten van de buurtschappen Huinen en Veenhuizerveld verhuisden naar een nieuwe kerk, terwijl Steenenkamer gelijk met de opening van de Zuiderkerk zijn zondagavonddiensten helemaal kwijtraakte. Dat was voor meerderen in Steenenkamer moeilijk verteerbaar.
In de kerkbode van 15 augustus 1964 schreef de kerkvoogdij dan ook: "Het is bekend, dat niet alle leden der gemeente met de kerkbouw in Huinen instemmen." Maar de aanbesteding had toen al plaatsgevonden en de bouw ging door.
De kerk zat nog altijd met het verleden dat de bouw van een kerk in Huinen afgeblazen was. Net vóór de Zuiderkerk geopend werd schreef de kerkvoogdij dan ook in de kerkbode: "Een zaak die dateert van direct na de oorlog, zal dan zijn oplossing hebben verkregen." Een ereschuld werd daarmee ingelost.
Toen de Zuiderkerk er maar eenmaal stond, was de restauratie van de Oude Kerk ook gauw gepiept. Een paar maanden vóór de Zuiderkerk geopend werd, werd al aangekondigd dat de restauratie per 1 oktober 1965 zou beginnen. En op 21 april 1966, nog geen jaar na de opening van de Zuiderkerk, werd de gerestaureerde Oude Kerk weer in gebruik genomen.

"Zuiderkerk"
Eind 1964 werd in de kerkbode de gemeente opgeroepen om na te denken over een naam voor de kapel in aanbouw: "Wie helpt er mee een mooie en passende naam te vinden? De naam 'kapel' moet behouden blijven. Maar wat er vóór? Voorstellen kunnen schriftelijk ingediend worden bij ds. C. van Bart." Ds. Van Bart was de wijkpredikant in de omgeving van de te bouwen kapel.
25 maart 1965 schreef ds. Van Bart in de kerkbode dat de nieuwe kerk in Huinen de naam "Zuiderkerk" zou gaan dragen. Een week later werd door de centrale kerkenraad over de naamkeuze nog vermeld dat velen een naam ingediend hadden: "Uit de vele voorgestelde namen, Bijbelse namen, geografische namen, namen van leden van het Koninklijke huis, werd tenslotte de naam "Zuiderkerk" gekozen."
De kerkvoogdij beschreef de kerk alsvolgt: "De kerkzaal is 22 meter lang en 14,25 meter breed en zal 450 zitplaatsen bevatten. De orgelgalerij is berekend voor een orgel van 3.000 kg. In het klokkentorentje komt een klok te hangen van 120 kg."
Wat betreft het aantal zitplaatsen: daar kan nog aan toegevoegd worden dat er op de orgelgalerij nog plaats is voor een 40-tal stoelen.
De kerkbanken bleken na plaatsing wel goed te zitten maar te laag te staan. Dat probleem is later opgelost.
De eerste koster van de nieuwe kerk in Huinen werd Jan van der Haar.
Tot 1972 werden er vanuit de Zuiderkerk geen kerkdiensten via de kerktelefoon uitgezonden. Jonkheer F.J.C. Schimmelpenninck (jonker Frits) heeft zijn invloed aangewend om te zorgen dat het vanaf dat jaar, evenals vanuit de Oude- en de Nieuwe Kerk, wel gebeurde.
En verder mag niet onvermeld blijven dat in 1993 aan de kerk een grote zaal bijgebouwd is.

Opening
Op 19 mei 1965 was het dan zover: de opening. 's Middags om 3.00 uur opende de voorzitter van de centrale kerkenraad, ds. C.J.P. Lam, die in 1964 predikant in Putten geworden was, de bijeenkomst voor dit doel. De architect droeg de kerk over aan de kerkvoogdij. President-kerkvoogd Aalt van den Berg gaf op zijn beurt het kerkgebouw in gebruik aan de centrale kerkenraad. En ouderling Hendrik Timmer legde de kansel-Bijbel, die door een gemeentelid geschonken was, op de kansel. Het verdere programma werd afgewisseld door aanbieding van geschenken, zingen en toespraken, o.a. van burgemeester Quarles van Ufford.
Op diezelfde dag werd 's avonds om 19.30 uur de eerste kerkdienst in de Zuiderkerk gehouden. In een druk bezochte dienst preekte ds. Van Bart toen over Psalm 84 vers 2: "Hoe liefelijk zijn Uw woningen, o HEERE der heirscharen!'

Orgel
Eind december 1964 schreef ds. Van Bart in de kerkbode over een orgel dat er in de nieuwe kerk in Huinen moest komen: "Het behoeft geen groot overdadig instrument te worden, maar het moet toch goed en passend zijn. Binnenkort hoop ik u mee te kunnen delen hoe groot de kosten naar schatting zullen zijn, minstens wel f. 20.000,- dacht ik."
Een maand vóór de opening schreef de centrale kerkenraad: "Een goed kerkorgel ontbreekt nog. We zullen ons voorlopig met een harmonium moeten helpen."
Eind december 1965 deelde de kerkvoogdij mee dat de opdracht voor de bouw van een orgel inmiddels gegeven was: "De kerkvoogdij droeg de levering van een orgel voor de Zuiderkerk op aan de fa. J. de Koff en Zn. te Utrecht voor de prijs van f. 21.850,-." Ook voor het orgel kreeg men een rijkssubsidie van 30%: f. 6.555,-.
Het nieuwe orgel werd voor het eerst gebruikt in de morgendienst van zondag 25 september 1966. De centrale kerkenraad hierover in de kerkbode van 30 september 1966: "Zondagmorgen 25 september werd in de kerkdienst in de Zuiderkerk het nieuwe orgel in gebruik genomen. Na het votum en de groet heeft ds. J. Smit met een enkel woord de ingebruikneming ingeleid." Ds. Smit was kort voor de opening van de Zuiderkerk predikant in Putten geworden. Het orgel werd in deze dienst bespeeld door de orgelstemmer van de fa. De Koff.
In 1982 heeft een uitbreiding van het orgel plaatsgevonden. Door orgelbouw Leeflang is toen een vrij pedaal aangebracht, dat in twee nieuw gebouwde zijtorens een plaats kreeg.

"doch zonder klankbord"
In de kerkbode van 27 mei 1965 schrijft de kerkvoogdij over de preekstoel: "De kansel is zeer eenvoudig uitgevoerd en in tegenstelling tot de banken van een donkere houtsoort, doch zonder klankbord." Uit de laatste drie woorden wordt duidelijk dat velen dit niet mooi vonden. Immers, bij een preekstoel hoort een klankbord.
Eind 1967 kregen predikant en ouderlingen op hun bezoeken in Putten-Zuid steeds vaker giften met de bestemming 'voor een klankbord in de Zuiderkerk.' Ook aan dat verzoek werd voldaan: een klankbord werd geplaatst. En inderdaad gaf dat een totaal ander gezicht aan de preekstoel.
Dan ontbrak er aanvankelijk nog wat op de preekstoel: een knop waaraan de predikant zijn baret, die bij zijn toga hoort, kan ophangen. Het was net wat voor ds. J. van Wier om, toen hij voor de eerste keer in de Zuiderkerk preekte, en op de preekstoel kwam, het te doen voorkomen alsof hij met de beste wil van de wereld niet wist waar hij zijn baret moest laten. Ook de knop kwam er rap. Dominee Van Wier stond in Putten van 1950 - 1966.
Tot slot was er nog een probleem met de preekstoel: hij stond te laag. Ook dat werd opgelost zodat alle kerkgangers de voorganger kunnen zien.
Het enige wat nog overblijft is, dat de preekstoel maar één trapleuning heeft. Wie weet komt de tweede er ook nog eens.

Gebruik
Aanvankelijk werden de kerkdiensten in de Zuiderkerk 's morgens en 's middags gehouden. In de plaats van de middagdiensten kwamen later de avonddiensten.
Sinds de opening van de Zuiderkerk worden er 's zondags twee kerkdiensten gehouden en preken de eigen predikanten er trouw. Huwelijken worden er ook bevestigd en ingezegend: het eerste huwelijk op 28 mei 1965. En de sacramenten worden er bediend. De eerste doopbediening vond plaats op 20 juni 1965. Er werden toen vijf kinderen gedoopt. En de eerste Avondmaalsbediening vond plaats op 11 juli 1965.
Direct na de opening van de Zuiderkerk nam de kerkgang vanuit Huinen en Veenhuizerveld toe. Ook andere activiteiten werden in Putten-Zuid ontplooid. Zo werd op 7 november 1966 onder leiding van ds. J.C. Schuurman de mannenvereniging 'Wees een zegen' opgericht. Dominee Schuurman was 23 oktober van datzelfde jaar predikant in Putten geworden, met als wijk o.a. de buurtschap Huinen. De vrouwenvereniging 'Hanna' was er in Putten-Zuid toen al. Behalve deze verenigingen worden er in de Zuiderkerk ook catechisaties gegeven en Bijbelkringen e.d. gehouden.
Al meer dan vijftig jaar voorziet de Zuiderkerk in een behoefte. Ook in die kerk hebben velen de jaren door ervaren wat president-kerkvoogd A. van den Berg in zijn toespraak bij de opening van de Zuiderkerk in de vorm van een gebed verwoordde:

Bewaak deez woning van omhoog
Sla steeds op ons Uw vriendelijk oog
Wanneer wij hier vergaderen
Uw Woord breng' licht en troost en kracht
Voor elk die hier Uw zegen wacht
En 't huis hier thans verrezen
Moog velen tot in later tijd
Een woning aan U toegewijd
Een poort des hemels wezen.

Met toestemming overgenomen van Tijs van den Brink (Gepubliceerd in De Puttenaer 7 oktober 2015)